Ολοι ξέρουμε πως ένα μεγάλο κομμάτι της λογοτεχνικής παράδοσης της Αυστρίας έχει αποθεμελιώσει έως και το τελευταίο λιθαράκι την εθνική, πολιτική και ιδεολογική της ταυτότητα και έχει απωθήσει καθ' ολοκληρίαν τον πολιτισμό της.Το έργο του Γιόζεφ Ροτ «Το εμβατήριο Ραντέτσκυ» (1932), που κυκλοφόρησε πρόσφατα στα ελληνικά σε εξαιρετική μετάφραση του Δημήτρη Δημοκίδη από τις εκδόσεις «Printa», φέρνει στην επιφάνεια έναν από τους βασικούς πυρήνες αυτής της παράδοσης, δείχνοντας με ποιον (ακόμη και αντιφατικό) τρόπο έχουν σχηματιστεί και αρθρωθεί τα υλικά της.Γεννημένος το 1894 στην ανατολική Γαλικία της Αυστροουγγρικής Αυτοκρατορίας (σήμερα ανήκει στην Ουκρανία), ο Ροτ έζησε μια πολυτάραχη και πολυταξιδεμένη ζωή και πέθανε σε ηλικία 45 ετών στο Παρίσι από προχωρημένο αλκοολισμό.Βυθισμένος στη θαμπή και παραισθητική ατμόσφαιρα του αλκοόλ είναι και ο κεντρικός ήρωας του «Εμβατηρίου Ραντέτσκυ», ο Καρλ Γιόζεφ, εγγονός αξιωματικού που έσωσε τον Κάιζερ Φραγκίσκο Ιωσήφ στη μάχη του Σολφερίνο εν έτει 1859.Ο Καρλ Γιόζεφ υποφέρει από το βάρος της οικογενειακής σύνδεσης με το αυτοκρατορικό κράτος: ο πατέρας του είναι ανώτερος δημόσιος υπάλληλος και ο ίδιος έχει υποχρεωθεί να γίνει στρατιωτικός. Οντας παντελώς ανίκανος να πιστέψει στο κλέος μιας κοινωνίας η οποία θα καταρρεύσει οσονούπω (ο Α' Παγκόσμιος Πόλεμος θα σημάνει τη διάλυση της Αυστροουγγαρίας και όλων των αξιών του παλαιού καθεστώτος), ο Καρλ Γιόζεφ θα απορρίψει τον πατέρα του και τον παππού του, θα συσσωρεύσει τεράστια χρέη από τη χαρτοπαιξία και τις γυναίκες και θα καταλήξει να εγκαταλείψει τον στρατό και να εργαστεί ως αγρότης. Οταν, παρ' όλα αυτά, θα ξεσπάσει ο πόλεμος, θα πάρει τα όπλα και θα πέσει νεκρός στο μέτωπο, ανακαλώντας την καθαγιασμένη μορφή του παππού του.Το βιβλίο του Ροτ μοιάζει, με την τελική του εξέλιξη, να παίρνει πίσω το αρχικό αμφισβητησιακό του πνεύμα, δίνοντας δίκιο στον Μούζιλ που το χαρακτήρισε,όπως σημειώνει η Τατιάνα Λιάνη στο διεισδυτικό της επίμετρο, «χαριτωμένο στρατιωτικό μυθιστόρημα».Παρά την προσήλωση, ωστόσο, του συγγραφέα στον αυτοκρατορικό κόσμο (με τον οποίο διατηρεί στην πραγματικότητα μια σχέση μίσους και λατρείας), εκείνο το οποίο πρωτίστως ζωντανεύει στις σελίδες του έργου του είναι ένα τεράστιο όραμα φθοράς και διάβρωσης, που λιώνει πεσμένο στο υγρό χώμα (ο Καρλ Γιόζεφ σκοτώνεται από το εχθρικό βόλι κρατώντας δυο κουβάδες νερό).Ο αδρός ρεαλισμός (αποτυπωμένος με μια γκάμα συναρπαστικών χρωμάτων) και η οξεία ιστορική αίσθηση του Ροτ για τον θάνατο των τελειωμένων πραγμάτων πνίγουν τις όποιες ιδεολογικές εμμονές του κι έχουν ως αποτέλεσμα ένα συγκλονιστικό (ακόμη και για τα σημερινά μας μάτια) αντι-έπος.
Από τον ΒΑΓΓΕΛΗ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ και το www.enet.gr
4 σχόλια:
Δεν μπορώ να σχολιάσω ακόμη τη μετάφραση αλλά μου κάνει εντύπωση πώς ένα από τα αριστουργήματα της γερμανόφωνης λογοτεχνίας εκδίδεται με καθυστέρηση 70 χρόνων ταυτόχρονα από την Άγρα και τις Ροές. Και μάλιστα όταν η Άγρα το έχει αναγγείλει εδώ και 2-3 χρόνια κι αφού έχει ήδη βγάλει άλλα 2 βιβλία του Ροτ. Άραγε γιατί βγάζουν οι εκδότες αναμεταξύ τους τα μάτια τους ή μήπως χάθηκαν τα σπουδαία έργα της γερμανόφωνης λογοτεχνίας που παραμένουν αμετάφραστα;
Επίσης η έκδοση της Άγρας (μτφ. Μ. Αγγελίδου) υπερέχει αισθητικά κατά πολύ από αυτή των Ροών (εισαγωγή, σημειώσεις,εικόνα εξώφυλλου κλπ) και η τιμή παρόμοια.
Τώρα όσον αφορά στις κρίσεις περί μεταφράσεων του κάθε Έλληνα κριτικού έχω τις επιφυλάξεις μου και μάλλον αμφιβάλλω αν ο Χατζηβασιλείου διάβασε το κείμενο παράλληλα με το γερμανικό , όπως κι αν ξέρει γερμανικά!
Tα πιθανά εκδοτικά παιχνίδια δεν τα γνωρίζω, όπως και το γεγονός της αναγγελίας έκδοσης από την Αγρα. Η άποψή μου, επειδή το διάβασα με προσοχή, είναι κοντά στη ματιά του Χατζηβασιλείου νομίζω, γι αυτό ανάρτησα το σχόλιό του. Ξεκινά κάπως άνευρα αλλά η συνέχεια είναι ενδιαφέρουσα.Υπάρχει όντως αδρός ρεαλισμός και είναι πράγματι δοσμένος μαζί με αρκετά ισορροπημένη ιστορική αίσθηση.Ο Καρλ Γιόζεφ σκοτώνεται από το εχθρικό βόλι κρατώντας δυο κουβάδες νερό !!! Τι άδικο τέλος. Κι όμως αυτός με τα συσσωρευμένα χρέη της χαρτοπαιξίας, ένας εγγονός του σωτήρα του αυτοκράτορα, όταν θα χρειαστεί θα πάρει τα όπλα με το γνωστό τέλος.
Αν έχεις κάτι παραπάνω αγαπητέ ναυτίλε καλοδεχούμενο. Το διάβασα πάντως σαν ένα ιστορικό παραμύθι, κάνοντας παράλληλα ένα νοερό ταξίδι στην κεντροευρωπαική ιστορία ενθυμούμενος συχνά τον ''Δούναβη'' του Κ.Μάγκρις. Πάντως προτιμώ την backstage ιστορία και όχι αυτή στην οποία αναφερόμαστε. Π.χ το γεγονός οτι τα άσχημα εσώρουχα της δεκαετίας του '50 και '60 στην Πράγα (και όχι μόνο φαντάζομαι) αποτελούσαν ανασταλτικό παράγοντα γδυσίματος μπροστά σε μία κοπέλα. Ετσι ο νεαρός που τα φορούσε έχανε προφανώς μοναδικές ερωτικές ευκαιρίες εξαιτίας της αδυναμίας να γδυθεί. Ετσι μου αρέσει η Ιστορία !!!
Το παραπάνω παράδειγμα είναι από τον Μ.Κούντερα και την ''Τέχνη του μυθιστορήματος''.
Ευπρόσδεκτα τα σχόλιά σου καθώς πρόκειται να το διαβάσω τον ερχόμενο μήνα (μετά τους Μπούντενμπροκ). Εδώ απλά σχολίασα το γεγονός της ταυτόχρονης έκδοσης στα ελληνικά από 2 εκδοτικούς οίκους και το σχόλιο περί μετάφρασης από τον κριτικό.
Διάβασα το Εμβατήριο Ραντέτσκυ και ενθουσιάστηκα. Μπήκα μετά στο google και έψαξα ότι σχετικό γράφτηκε, ανάμεσα στα οποία διάβασα και 2 σχόλια του Ναυτίλου, το ένα εδώ και το άλλο στο site της Καθημερινής. Γιατί τέτοια εμπάθεια, αγαπητέ Ναυτίλε; Εκτός αν εργάζεσαι στην Άγρα και ξέρεις τα πράγματα από μέσα, οπότε θα έπρεπε μάλλον να το αναφέρεις, που ξέρεις ποιος και τι φταίει για την ταυτόχρονη έκδοση (απ' ότι είδα άλλωστε στην Καθημερινή λες ότι έκανες λάθος και τελικά οι Ροές είχαν αναγγείλει πρώτες την έκδοση του βιβλίου) και, στο κάτω κάτω, τι σε νοιάζει; Παραδέχομαι ότι όπως όλοι οι βιβλίοφιλοι ειμαι λατρης της Αγρας και οτι αν ειχα δει τα 2 βιβλία ταυτοχρονα θα έπαιρνα της Άγρας. Έτυχε όμως να παρακινηθώ από την κριτικη του Χατζηβασιλείου και μια παραίνεση του Μπακουνάκη και πηρα την μεταφραση των Ροών (τον Ιουνιο, δεν ξερω καν αν ειχε κυκλοφορησει της Άγρας). Και δεν το μετανοιωσα. Η εκδοση ηταν πολυ επιμελημενη, με ωραιο επιμετρο και καταπληκτικη μεταφραση, που ερεε αβιαστα, αυξανοντας την αναγνωστικη απολαυση. Θα μου πεις που το ξερω ότι η μεταφραση ειναι καλη; Η αληθεια ειναι οτι ξερω γερμανικα, αλλα φυσικα δεν διαβαζα το βιβλιο αγκαλια με το πρωτοτυπο, ουτε νομιζω οτι χρειαζεται, οπως υπαινίσσεσαι για τον Χατζηβασιλείου. Προσωπικα χαιρομαι οταν βρισκω εκδοτικους οικους με αγαπη στους κλασικους και με καλαισθητες εκδοσεις και νομιζω οτι για μας τους Έλληνες αναγνωστες είναι κερδος καθαρό να μην έχει μόνο η Αγρα το μονοπωλιο. Αν και παραμενει ο αγαπημενος μου εκδοτικός οίκος (φετιχ ειναι αυτά!) προσωπικά χαρηκα που γνωρισα κι εναν νεο αξιολογο μεταφραστη και απόλαυσα ένα τέτοιο εξαιρετικό βιβλίο. Παρεπιπτόντως, διάβασα τους Μπούντενμπροκ πέρσι και ενθουσιαστηκα, καλή ανάγνωση! Σειρά έχει για μενα μέσα στη χρονια ένα αλλο μεγαλο κεντροευρωπαϊκο μυθιστόρημα, ο Άνθρωπος χωρις ιδιότητες του Μουζιλ. Μάγια Τ.
Δημοσίευση σχολίου