Ο Πωλ Βαλερύ γράφει τον Απρίλιο του 1891 απευθυνόμενος προς τον Αντρέ Ζιντ: ''Βρίσκομαι βυθισμένος ολόκληρος στον Λόεγκριν...Αυτή η μουσική θα μ΄οδηγήσει καθώς φαίνεται στο να πάψω να γράφω. Ήδη πολλές δυσκολίες με σταματούν. Ο Νάρκισσος υπήρξε φωνή βοώντος εν τη ερήμω...Να είσαι τόσο μακριά από το όνειρό σου...Και ύστερα ποιά γραμμένη σελίδα μπορεί να φθάσει το ύψος που έχουν κάποιες νότες που συνιστούν το κεντρικό μοτίβο του Γκράαλ;''.
Η μουσική λοιπόν περικλείει το λόγο στη δική της πιο περιεκτική σύνταξη και έτσι έχει το πάνω χέρι στη συναλλαγή αυτή. Κι αυτό γιατί ό,τι δεν είναι τελείως φανερό στη θεωρία γίνεται έκδηλο στην πραγματικότητα. Προσβλέποντας στη σύνθεση, ή ακριβέστερα στην οργανική συνύπαρξη, η γλώσσα χάνει τη δικαιοδοσία της έλλογης διατύπωσης, του προσδιορισμού διαμέσου ελεγχόμενης δομής, που αποτελεί την καθαυτό ικανότητά της.
Η ιδέα δηλαδή οτι η μουσική ε ί ν α ι βαθύτερη, περιεκτικότερη από τη γλώσσα, οτι αναδύεται άμεσα από τις πηγές της ύπαρξής μας, δεν έχει χάσει τη σημασία της και τη μαγεία της.
Υπάρχει μία γενική εντύπωση, αν και μέχρι στιγμής αόριστα διατυπωμένη, κάποιας εξάντλησης των λεκτικών πόρων στον μοντέρνο πολιτισμό, ενός εκφυλισμού και μιας απαξίωσης του λόγου στις μαζοκουλτούρες και στη μαζοπολιτική της εποχής. Τι άλλο θα είχε να πει κανείς πάνω σ΄αυτό; Πως μπορεί αυτό που είναι αρκετά πρωτότυπο και ξεχωριστό ώστε να αξίζει να ειπωθεί, να βρει απήχηση μέσα στη χλαπαταγή του λεκτικού πληθωρισμού; Ο λόγος, ειδικά στις διαδοχικές τυπογραφικές μορφές του, ίσως έχει γίνει ένας ατελής, εφήμερος κώδικας. Μόνο η μουσική μπορεί να εκπληρώσει τις δύο απαιτήσεις ενός πραγματικά αυστηρού επικοινωνιακού ή σημειολογικού συστήματος: Να είναι μοναδικό καθεαυτό (μη μεταφράσιμο σε κάτι άλλο) κι ωστόσο άμεσα κατανοητό. Έτσι υποστηρίζει (σε πείσμα, νομίζω, των ειδικευμένων συμβάσεων διαφόρων μουσικών ''γλωσσών'' ) ο Κλωντ Λεβί-Στρως. Χαρακτηρίζει το συνθέτη, τον επινοητή μελωδιών, ως ''ένα ον παρόμοιο με τους θεούς'' όπως χαρακτήριζε και ο Μονταίνιος τον Όμηρο. Ο Λεβί-Στρως βλέπει στη μουσική ''το υπέρτατο μυστικό των επιστημών του ανθρώπου, πάνω στο οποίο στηρίζονται και το οποίο θεωρούν ως το κλειδί της προόδου τους''.
Με τη μουσική, οι ζωές μας που έχουν καταντήσει κουφές, μπορούν να ξανακερδίσουν μιαν αίσθηση εσώστροφης κίνησης και αυτοελέγχου του ατόμου, και οι κοινωνίες μας κάτι από ένα όραμα ανθρώπινης αρμονίας. Διαμέσου της μουσικής οι τέχνες και οι αυστηρές επιστήμες μπορούν να προσεγγίσουν ένα κοινό συντακτικό.
Επιστρέφουμε στον Πυθαγόρα είτε, με μεγαλύτερη ταπεινοφροσύνη, ζούμε σε κάμαρες όπου η δισκοθήκη έχει αντικαταστήσει τη βιβλιοθήκη.
Από το λαμπερό δοκίμιο του George Steiner ''Η ΣΙΩΠΗ ΚΑΙ Ο ΠΟΙΗΤΗΣ'' σε εισαγωγή Μάριου Μαρκίδη και μετάφραση Γεράσιμου Λυκιαρδόπουλου, από τις εκδόσεις ΕΡΑΣΜΟΣ.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου