"Θέλει να γίνω ένας έντιμος άνθρωπος..."

...

Στάθηκα μάρτυρας μιας μικρής σκηνής στο σπίτι μιας ηλικιωμένης φίλης. Εκείνη η γυναίκα, κατά τη διάρκεια των σταλινικών δικών της Πράγας το 1951, είχε συλληφθεί και είχε δικαστεί για εγκλήματα που δεν είχε διαπράξει.

...

Η φίλη μου κατάφερε να γλιτώσει τη ζωή της επειδή, χάρη στο ασυνήθιστο θάρρος της, αρνήθηκε να επιδοθεί, όπως όλοι οι σύντροφοί της , όπως και ο ποιητής Α., "στην αναζήτηση του λάθους της".

...

Βγαίνοντας από τη φυλακή, ξαναβρήκε λοιπόν το γιό της σε ηλικία δεκαέξι ετών και είχε τότε την ευτυχία να ζήσει μαζί του μια μετρημένη μοναξιά για δύο. Το γεγονός οτι προσκολλήθηκε με πάθος στο γιο της είναι απόλυτα κατανοητό. Ο γιός της ήταν εικοσιέξι ετών όταν, μια μέρα, πήγα να τους δω. Πειραγμένη, ενοχλημένη η μάνα έκλαιγε. Η αιτία ήταν όλως διόλου ασήμαντη: ο γιος της είχε σηκωθεί πάρα πολύ αργά το πρωί ή κάτι τέτοιο. Είπα στη μητέρα:  "Γιατί εκνευρίζεσαι για ένα τόσο μηδαμινό πράγμα; Αξίζει άραγε τον κόπο να κλαις για κάτι τέτοιο; Υπερβάλλεις!"

Στη θέση της μητέρας, μου απάντησε ο γιος: "Οχι, η μάνα μου δεν υπερβάλλει. Η μάνα μου είναι μια καταπληκτική γυναίκα. Μπόρεσε ν΄αντισταθεί σε πράγματα, στα οποία όλοι ενέδωσαν. Θέλει να γίνω ένας έντιμος άνθρωπος. Είναι αλήθεια, σηκώθηκα πάρα πολύ αργά το πρωί, αλλά αυτό για το οποίο με μέμφεται η μητέρα μου, είναι κάτι βαθύτερο. Είναι η συμπεριφορά μου. Η εγωιστική συμπεριφορά μου. Θέλω να γίνω ο άνθρωπος που θέλει η μητέρα μου. Και της το υπόσχομαι μπροστά σου".

Ο,τι το κόμμα  δεν είχε κατορθώσει ποτέ να κάνει με τη μητέρα του, η μητέρα  είχε κατορθώσει να κάνει με τον γιό της. Τον είχε εξαναγκάσει να ταυτιστεί με την παράλογη κατηγορία, να πάει "ν΄αναζητήσει το λάθος του", να κάνει μια δημόσια ομολογία. Κοίταξα αποσβολωμένος αυτή τη σκηνή μιας σταλινικής δίκης και κατάλαβα ξαφνικά οτι οι ψυχολογικοί μηχανισμοί που λειτουργούν στο εσωτερικό των μεγάλων ιστορικών γεγονότων (φανομενικά απίστευτων και απάνθρωπων) είναι ίδιοι μ΄εκείνους που διέπουν τις οικείες και κοντινές καταστάσεις (όλως διόλου κοινότοπες και πολύ ανθρώπινες).

Μίλαν Κούντερα " Η Τέχνη του Μυθιστορήματος" μτφ. Φ.Δρακονταειδής, εκδ ΕΣΤΙΑ.